INFORMATIE OVER DE SCHRIJVER J.J. CREMER (1827-1880)

 

Op de site staat een overzicht van de werken van Cremer,

een bibliografie (diverse artikelen over Cremer zijn integraal opgenomen), en illustraties van Cremer. Aanvullingen en commentaar is zeer welkom.

 

 Jacobus Jan Cremer, Nederlands prozaschrijver en kunstschilder, werd op 1 september 1827 geboren te Arnhem. Hij is op 5 juni 1880 te Den Haag overleden. 

Hij stamde uit een welgestelde en kunstzinnige familie. Hij toonde reeds vroeg talent voor tekenen, voordracht en toneel. Opgeleid voor schilder, ging hij zich echter wijden aan de literatuur. 

Op zijn tiende jaar ging hij naar de kostschool 'Het Hemeldal te Oosterbeek. Hij verbleef daar vijf jaar

en kreeg daarna onderwijs van een gouverneur. 

In 1844 werd hij leerling van de Oosterbeekse schilder F.H. Hendriks. Twee jaar later ging hij in Den Haag wonen. 

Na zijn huwelijk met Johanette Louise Brouerius op 15 mei 1852 vestigde hij zich te Loenen aan de Vecht. In 1857 verhuisde hij weer naar Den Haag. 

 Na enige jaren schilderen legde zich toe op het schrijven van novellen, romans en toneelstukken. 

Zijn historische roman De lelie van 's-Gravenhage(1851) werd een mislukking, evenals de Dickensiaanse

roman Daniël Sils (2 dln., 1856). Succes behaalde hij echter met de gedeeltelijk in dialect geschreven dorpsvertellingen in de trant van Auerbach, Reuter en Conscience, welk genre hij daarmee in Nederland introduceerde en waarin hij veel navolging vond. Op zijn debuut Wiege-Mie volgden talloze idyllische en vaak moralistische novellen, meestal met Betuwse, later ook met Scheveningse achtergrond. Zijn bekendste romans zijn Anna Rooze, Dokter Helmond en zijn vrouw en Hanna de Freule. Zijn beroemdste werken zijn de Betuwsche en Overbetuwsche novellen. Deze novellen spelen zich allen af in het dorp Driel en omgeving.

Cremer behoorde tot de Spectatorclub, en werkte voor de kunstrubriek van het Haadse nieuwsblad Het Vaderland.

Cremer was een van de meest succesvolle voordrachtkunstenaars van de 19e eeuw. Hij had een grote voorliefde voor toneel.

Dit blijkt met name uit zijn roman Tooneelspelers, en de theaterstukken die hij schreef voor o.a. de opening van de Stadsschouwburg te Arnhem. 

Cremer kreeg met name van Busken Huet veel kritiek. Huet noemde hem een auteur met ‘banketbakkersgaven’

Hij was de eerste Nederlandse schrijver die, mede door zijn zakelijk inzicht, kon leven van zijn werken en voordrachten.

Zijn werk was zo populair dat hij in 1873 achthonderd gulden voor een novelle kon bedingen. Die populariteit dankte hij overigens mede aan zijn voorleestalenten, waarmee hij dus ook goed verdiende. Cremer werd gezien als een volksschrijver. Hij schreef echter zeker niet voor alle lagen van de bevolking.

In de novelle 'De regte Jacob' schrijft hij o.a. over een boerengezin: 'met wat ruwer handen, maar anders al tamelijk als gij, minnende lezers of lezeressen', waardoor hij laat zien dat hij graag over Betuwse boeren schrijft, maar zeker niet de bedoeling heeft voor de boeren te schrijven. Hij heeft ze echter, in tegenstelling tot veel andere 19e eeuwse auteurs, nooit in het belachelijke geportretteerd. 

Cremer is op 5 juni 1880 overleden. Na zijn dood is zijn werk grotendeels in de vergetelheid geraakt. Zijn aanklacht tegen de kinderarbeid "Fabriekskinderen" heeft hem enige historische bekendheid gegeven. Mede dankzij zijn inspanningen werd de kinderarbeid bij wet verboden.

Zijn werk is nog steeds leesbaar. Voor mensen met belangstelling voor het Betuws dialect zijn zijn novellen, ondanks de niet geheel correcte weergave, de moeite waard om te lezen. 

Maatschappelijke bewogenheid spreekt uit de romans Anna Rooze (3 dln., 1868; over rechtstoestanden) en Tooneelspelers  (1875). Zijn voordracht uit 1863, Fabriekskinderen, en zijn persoonlijke bemoeiingen (o.a. bij Thorbecke) hebben geleid tot een begin van wetgeving tegen de kinderarbeid. Cremer was een uitstekend verteller doch een oppervlakkig psycholoog, wiens roem na zijn dood snel afnam.

Zijn graf op het Gemeentelijk kerkhof te Den Haag is medio 1992 geruimd.

Info: